O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASI HUZURIDAGI BIZNES VA TADBIRKORLIK OLIY MAKTABI MAGISTRATURASIGA KIRUVCHI NOMZODLAR UCHUN SUHBAT SINOVLARI DASTURI

 

 

KIRISH

 

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 4-apreldagi “Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda ilmiy yondashuvlarni kengaytirish va boshqaruv kadrlarini tayyorlash tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-108-son Qarorida belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash uchun Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi (keyingi o‘rinlarda Oliy maktab deb yuritiladi) zamonaviy ta’lim standartlari asosida MBA – global menejment, MBA – moliya, MBA – agrobiznes, MBA – kichik biznes va tadbirkorlik va Loyiha boshqaruvi (PM) magistratura mutaxassisliklari bo‘yicha iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirishning ustuvor vazifalarini hal etishga qodir bo‘lgan yuqori malakali boshqaruv kadrlarini tayyorlashni amalga oshirmoqda.

Oliy maktab tinglovchiligiga qabul davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, yirik uyushmalar, aksiyadorlik jamiyatlari va boshqa xo‘jalik yurituvchi subyektlarning rahbar va mutaxassislari orasidan tanlov asosida amalga oshiriladi. Suhbat sinovlari magistraturaga qabul qilish uchun nomzodlarni (keyingi o‘rinlarda nomzod deb yuritiladi) saralash bosqichlaridan biri hisoblanadi.

Suhbatni o‘tkazishdan asosiy maqsad, yuqori kasbiy bilim va ilmiy yutuqlarga, ijodiy va ilmiy salohiyatga, yuksak intellektual qobiliyat va ma'naviy-axloqiy fazilatlarga ega bo‘lgan nomzodlarni tanlash jarayonida raqobat muhitini yaratish va ta’minlashdan iborat.

Suhbat orqali nomzodlarning boshqaruv sohasidagi professionalligi, tizimli fikrlash, yetakchilik qobiliyati, qadriyatlarga munosabati hamda o‘zgarishlarga moslashish kabi fazilatlari aniqlanadi va baholanadi.

Ushbu dastur nomzodlarga qo‘yiladigan asosiy talablarning mazmunini belgilaydi va suhbat shaklida o‘tkaziladigan imtihonlarga tayyorgarlik ko‘rish yo‘nalishlari bo‘yicha ma'lumotlarni taqdim etadi.

Suhbat davomida nomzodlardan boshqaruv qonuniyatlari  va tamoyillari, funksiya va vazifalari, boshqaruv tizimida rahbarning o‘rni, madaniyati va uslubi, shuningdek, boshqaruv qarorlarining mohiyati, mazmuni va samaradorligi to‘g‘risidagi bilim va ko‘nikmalarini namoyish etishlari talab etiladi.

Dastur Oliy maktab magistraturasi va boshqaruv kadrlarini qayta tayyorlash kurslariga kirish uchun suhbat o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi Nizom talablari asosida ishlab chiqilgan hamda soha ekspertlarining taqrizidan o‘tgan.

 

ASOSIY QISM

 

2022-2026- yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning

taraqqiyot strategiyasiga doir yo‘nalish

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2022-2026- yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida” 2022-yil 28-yanvardagi PF-60-son Farmoni bilan tasdiqlangan keng jamoatchilik muhokamasi natijasida “Harakatlar strategiyasidan – Taraqqiyot strategiyasi sari” tamoyiliga asosan ishlab chiqilgan yettita ustuvor yo‘nalishlar. Nomzodlarga berilishi mumkin bo‘lgan savollar yo‘nalishlari:

• inson qadrini yuksaltirish va erkin fuqarolik jamiyatini yanada rivojlantirish orqali xalqparvar davlat barpo etish;
• mamlakatimizda adolat va qonun ustuvorligi tamoyillarini taraqqiyotning eng asosiy va zarur shartiga aylantirish;
• milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash;
• adolatli ijtimoiy siyosat yuritish, inson kapitalini rivojlantirish;
• ma’naviy taraqqiyotni ta’minlash va sohani yangi bosqichga olib chiqish;
• milliy manfaatlardan kelib chiqqan holda umumbashariy muammolarga yondashish;
• mamlakatimiz xavfsizligi va mudofaa salohiyatini kuchaytirish, ochiq, pragmatik va faol tashqi siyosat olib borish.

 

 

Oliy maktab magistraturasiga o‘qishga kiruvchi nomzodlarning shaxsiy sifatlari, kompetensiyalarini aniqlashga doir yo‘nalish

 

Mazkur bo‘limda suhbat komissiyasi a’zolari tomonidan nomzodlarning biznes va tadbirkorlik subyektlari faoliyatini boshqarish sohasida muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zarur bo‘lgan kompetensiyalarning shakllanganlik darajasini aniqlash maqsadida savollar beriladi. Nomzodlarga berilishi mumkin bo‘lgan savollar yo‘nalishlari:

• qadriyatlar (vatanparvarlik, tashabbuskorlik, fidoyilik, sadoqat, kasbiy o‘sishga intilish, o‘z ustida doimo ishlash va boshqalar);
• shaxsda liderlik sifatlarining rivojlanganligi (boshqalarni motivatsiya qila olish, mustaqil qaror qabul qilish, kommunikativlik, ishontirish qobiliyati, nutq madaniyati, tashqi ko‘rinishining bejirimlikligi, xodim va insonning go‘zalligi);
• boshqaruv kadrlarida professionalizmning rivojlanganligi (maqsad qo‘ya olish, vaziyatni tahlil qilish, tashkillashtirish, rejalashtirish va uning ijrosini ta’minlash, shuningdek, nazoratni amalga oshirish);
• tizimli fikrlash darajasining rivojlanganligi (mustaqil fikrlash, vaziyatni tahlil qila olish qobiliyati, uni komponentlarga ajratib o‘rganish va ular o‘rtasidagi aloqani topish, global muhitni tasavvur eta olish qobiliyati);
• o‘zgarishlarga moslashuvchanlik (favqulodda vaziyatlarda jamoani boshqarish, stress holatlarda o‘zini yo‘qotmaslik, bardoshlilik, og‘ir, noaniqlik va ziddiyatli vaziyatlarda qarorlar qabul qila olish, o‘zgalarni tinglay olish va yangi innovatsion g‘oyalarni izlashga moyillik, har bir masalaga ijodiy yondashish);
• nomzod tomonidan muammoli vaziyatni yaxlit holda tahlil qila olishi, muammoni to‘liq aniqlay olish qobiliyati, muammoga har tomonlama, kompleks tarzda yondashuvi hamda muammoni to‘g‘ri izoh etishi, muammoni yechimini topishda uning qonuniy jihatlarni hisobga olishi, qaror qabul qilish jarayonidagi qadriyatlar va axloqiy me’yorlarga tayanishi;
• nomzod takliflarining boshqaruv talab va tamoyillari bilan asoslanganlik darajasi hamda amalga oshirilayotgan yechimning ijro mexanizmi va uning nazorati, muammoli vaziyatni hal etishdagi nomzod takliflarining huquqiy va iqtisodiy asoslanganligi va boshqaruv talablariga mosligi, nomzod qarorining ijrosini ta’minlash va nazoratni takomillashtirish bo‘yicha bilimi.

 

O‘zbekiston Respublikasida biznes va tadbirkorlik

faoliyatiga doir yo‘nalish

 

Nomzodlarga berilishi mumkin bo‘lgan savollar yo‘nalishlari:

• O‘zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish borasida olib borilayotgan iqtisodiy siyosatning mazmun mohiyati va asosiy yo‘nalishlari;
• O‘zbekistonda tadbirkorlik huquqi va uning asosiy tamoyillari;
• “O‘zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunda ko‘rsatilgan tadbirkorlik shakllari;
• Nazorat qiluvchi organlar tomonidan tadbirkorlik subyektlari faoliyatida o‘tkaziladigan tekshiruvlarni ro‘yxatga olinishi tartibi;
• O‘zbekistonda oilaviy tadbirkorlikni faol rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari;
• Aholida tadbirkorlik ko‘nikmalarini shakllantirish, insonning ichki kuch-quvvati va salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarish, yangi ish o‘rinlarini yaratish bo‘yicha kompleks iqtisodiy-ijtimoiy siyosatni amalga oshirishning asosiy maqsad va vazifalari;
• Mamlakatimiz yoshlarining tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash maqsadida tashkil qilingan jamg‘arma;
• Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning barcha shakllarini rivojlantirishga qaratilgan yagona davlat siyosati;
• Raqamli iqtisodiyotni belgilari iqtisodiyot tarmoqlariga keng joriy etish va iqtisodiyotni rivojlantirishning ijtimoiy yutuqlari;
• O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun zarur strategik vazifalar.

 

 

 

 

Davlat va xo‘jalik boshqaruviga doir yo‘nalish

 

Davlat hokimiyati va uning belgilari. Demokratik davlat. Huquqiy davlat. Suveren davlat. Davlat hokimiyatining bo‘linishi va vakolatlarining taqsimlanishi. Davlat hokimiyati organlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar.

O‘zbekiston Respublikasida davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tizimi. Davlat organlari faoliyatining asosiy yo‘nalishlari va vazifalari. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik Palatasining huquqiy maqomi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Senatining huquqiy maqomi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti faoliyatining tashkiliy huquqiy asoslari. O‘zbekiston Respublikasida ijro hokimiyati organlari tizimi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining huquqiy maqomi. O‘zbekiston Respublikasida sud hokimiyati tizimi.

Xo‘jalik subyektlarini boshqarish mexanizmlari. Korporativ boshqaruv, korporativ menejment, loyiha boshqaruvi tushunchalari.

 

Xo‘jalik subyektlarini boshqarishning ijtimoiy-psixologik usullariga doir yo‘nalish

 

Boshqaruvdagi ijtimoiy-psixologik metodlar insonlarning ijtimoiy ehtiyojlariga ta’sir etish vositasi sifatida. Xo‘jalik va jamoa tashkilotlari boshqaruvida ijtimoiy psixologik metodlarning qo‘llanilish imkoniyati. Ishontirish, jamoada me’yorlarni yaratish, ma’naviy rag‘batlantirish uslublari samarasi. Jamoadagi nizolar va ularni hal etish imkoniyatlari, rahbarlik uslubi, jamoadagi liderlik va rahbarning shaxsiy sifatlari.

Boshqaruvning ma’muriy usullari boshqaruv obyektiga bevosita ma’muriy ta’sir o‘tkazish usuli sifatida. Me’yoriy-huquqiy hujjatlar, farmoyish, buyruq va ko‘rsatmalar.

Boshqaruvning tashkiliy usullari boshqarish subyektining boshqaruv obyektiga nisbatan tashkiliy ta’sir choralari majmui sifatida.

Tashkiliy reglamentlash. Tashkiliy me’yorlash boshqaruv obyektiga ta’sir o‘tkazish usuli sifatida. Me’yorlar va me’yorlashtirish: boshqaruv organlari apparati, ularning soni, boshqaruvchanligi.

Tashkiliy-uslubiy yo‘riqnomalar berish. Oqilona boshqaruv qarorlarini izlash bo‘yicha yo‘riqnomalar berish, taqsimot va tasarruf etish yuzasidan hujjatlarni tayyorlash, boshqaruv organlarining korxona va tashkilotlar bilan o‘zaro aloqalari bo‘yicha. Muayyan boshqaruv ishlarini bajarish bo‘yicha rahbar tomonidan beriladigan yo‘riqnomalar.

 

Boshqaruvning asosiy funksiyalariga doir yo‘nalish

 

Funksiya boshqaruv jarayoni mazmunini tashkil etuvchi asosiy komponentlardan biri sifatida. Boshqaruv funksiyasi boshqaruv subyektining boshqaruv obyektiga ko‘rsatuvchi ta’sirining faoliyat sohasi sifatida. Boshqaruvda rejalashtirish, shu qatorda strategik rejalashtirish, tashkillashtirish, qaror ishlab chiqish va uning ijrosini ta’minlash, rag‘batlantirish va nazorat. Boshqaruvda resurslardan oqilona foydalanish. Rag‘batlantirish usullari va ulardan foydalanish. Monitoring va nazoratni tashkil etish.

 

VII. Mahallalarda tadbirkorlikni rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash va kambag‘allikni qisqartirishning huquqiy asoslariga doir yo‘nalish

 

O‘zbekistonda tadbirkorlikni rivojlantirish asoslari. Mamlakatimizda aholi bandligini ta’minlash va kambag‘allikni qisqartirishning asosiy yo‘llari va huquqiy asoslari. “Mahallabay” ishlash tizimi: oilaviy tadbirkorlik turlari, biznes loyihalarini amalga oshirishni ishlab chiqish va amalga oshirish vositalari. Mahallaning “o‘sish nuqtasi”ni aniqlash.

 

VIII. Mahallalarda tadbirkorlikni rivojlantirishning moliyaviy mexanizmlariga doir yo‘nalish

 

Aholining ishsiz yoshlar va ayollarni kasb-hunar va tadbirkorlikka o‘qitish hamda ularning bandligini ta’minlash yo‘llari. Aholi tomorqalaridan samarali foydalanish va dehqonchilik, chorvachilik, parrandachilik, quyonchilik, asalarichilik, urug‘chilik, ko‘chatchilik, gulchilik va boshqa faoliyat turlarini yo‘lga qo‘yish. Mahallalarda tadbirkorlikni rivojlantirishning moliyaviy manbalari. Tadbirkorlik subyektlarining eksport va import amaliyotlarini tashkil qilish va moliyalashtirish. Biznesda innovatsion mahsulotlar yaratish va ularni tijoratlashtirishni rivojlantirish.

 

Biznes va tadbirkorlikni rivojlantirish orqali hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga doir yo‘nalish

 

Mahallalarda xizmatlar turlarini rivojlantirish va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda startap g‘oyalar va biznes inkubatorlar. Tadbirkorlar o‘rtasida o‘zaro hamkorlikni rivojlantirish va tajriba almashish. Tadbirkorlikda milliy innovatsion tizimning tarkibi: ilmiy-texnik tarkib; ishlab chiqarish tarkibi; sotish tarkibi; moliyaviy tarkib; kadrlar ta’minoti; axborot-tahliliy tarkib. Mahallalarda biznes va tadbirkorlikka ta’sir qiluvchi omillar. Biznesning raqamli transformatsiyasi. Tadbirkorlikda komplayens nazorat tizimi.

 

Jahon iqtisodiyoti globallashuviga doir yo‘nalish

Iqtisodiyotning globallashuvi tushunchasi. Iqtisodiyotning global muammolari. Jahon iqtisodiyoti globallashuvi. Global iqtisodiyotga integratsiyalashuvda ishlab chiqarish va ilmiy-texnika hamkorligi. Globallashuv jarayonlarining megapolislar shakllanishiga ta’siri. Globallashuv jarayonlarining dunyoda yirik kompaniyalar shakllanishiga ta’siri. Jahonda yuz berayotgan siyosiy-iqtisodiy jarayonlar va ularning boshqa mamlakatlarga ta’siri.

 

ADABIYOTLAR RO‘YXATI

 

1. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida” 2020-yil 23-sentyabrdagi O‘RQ-637-son Qonuni;
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2022-2026- yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida” 2022-yil 28-yanvardagi PF-60-son Farmoni;
3. 2022-2026- yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasini “Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi;
4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mahallada tadbirkorlikni rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash va kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlari to‘g‘risida” 2021-yil 3-dekabrdagi PF-29-son Farmoni;
5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mahallada tadbirkorlikni rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash va kambag‘allikni qisqartirish masalalari bo‘yicha hokim yordamchilari faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2021-yil 3-dekabrdagi PQ-31-son Qarori;
6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomasi, 2022-yil 20-dekabr.
7. Antonova N. B. Gosudarstvennoye upravleniye. - Minsk, 2012. - 440 s.
8. Asadov Sh.G‘. Mahalliy davlat hokimiyati organlari. O‘quv qo‘llanma. -T.: DeHaus Print, 2012. - 179 b.
9. Qosimova D.S. Menejment nazariyasi: Darslik. T.: Tafakkur bo‘stoni, 2011. 336b.
10. Maxmudov I. Rahbar shaxc psixodiagnostikasi. T.: Akademiya, 2014. 76 b.
11. Xojiyev E., Ismailova G, Raximova M. Davlat xizmati. O‘quv qo‘llanma T.: Baktria Press, 2015. 172b.
12. Tricker B. Corporate governance: principles, policies, and practices. 3rd edition, Oxford 2015.- 544 p.
13. Suyunov D.X., Xoshimov E.A., Xusainov Sh.A. Koproativ boshqaruv: muammolar va zamonaviy yechimlar. Monografiya.: “BROK CLASS SERVIS” MChJ bosmaxonasida chop qilingan. Monografiya. 2021-yil. -207 bet.
14. Suyunov D., Elmirzayev S. Korporativ boshqaruv. Darslik. “BROK CLASS SERVIS” MChJ bosmaxonasida chop qilingan. 2021-yil - 448 b.

 

Elektron ta’lim resurslari

 

1. gov.uz - O‘zbekiston Respublikasi hukumat portali.
2. president.uz - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining rasmiy veb-sayti.
3. lex.uz-O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi.